Fragment:

I ja dopiero co kupiłam sobie w znanej sieci sweter, w którym po pierwszym praniu ukazała się tajemnicza, niezgodna z prawami fizyki dziura. Oburzona niosłam go do reklamacji, całą drogę powtarzając gorzkie słowa, które wykrzyczę w twarz sprzedawcy, gdy ten odmówi jej przyjęcia. Jednak mężczyzna przebrany za nastolatka nawet nie podniósł na mnie oczu; wziął sweter i rzucając go na kupę podobnych, wybrakowanych egzemplarzy, polecił mi wybrać sobie coś w tej samej cenie. Patrzyłam z niedowierzaniem. Ledwie odcięłam od niego metkę – tę pępowinę łączącą go ze światem fabrycznej nieskazitelności, a już leżał na hałdzie szmat. Od jednego do drugiego statusu dzieliły go dwa dni. I jedno pranie. „Cóż, sprzedajemy tu śmieci, ZDZIWKO?" – mówiłaby może mina sprzedawcy.

.

Z tomu "Wiersze" (PIW, Warszawa, 1977)

To, co się stało, mogłoby się równie dobrze i nie stać, i nic by się nie stało, ale to się jednak stało.

Komar przyleciał ugryźć pewnego człowieka, nie wiedząc właściwie, kogo przyleciał ugryźć; komarowi było zupełnie obojętne kogo ugryzie. Ale człowiekowi nie było obojętne czy zostanie ugryziony czy nie.

Kiedy komar ugryzł tego człowieka, człowiek pacnął go, i było mu obojętne czy zabił komara, czy tylko odgonił. Ale komarowi nie było obojętne czy zostanie zabity czy tylko odgoniony. Było już jednak obojętne co myśli komar, bo człowiek go zabił.

PS

Świadkowie (kobieta i duży biały pies) na miejscu zdarzenia widzieli mordercę, płci komara nie rozpoznano z powodu zbyt wielkich obrażeń deformujących ciało denata, a sekcji zwłok nie wykonano. Można jednak domniemywać, że komar był samicą, bo samce nie gryzą – tak obsesyjnie zajęte są samczymi sprawami, że zwyczajnie nie mają czasu na codzienne, banalne gryzienie człowieka. To całkowicie unieważnia człowieka i czyni go zupełnie obojętnym dla samca komara.

NEWSWEEK POLSKA: Ponad 20 lat temu napisał pan wiersz „Przyszli żeby zobaczyć poetę", który wygląda jak komentarz najnowszej polskiej rzeczywistości:

widzę byle jakie działanie
przed byle jakim myśleniem
byle jaki Gustaw
przemienia się
w byle jakiego Konrada
byle jaki felietonista
w byle jakiego moralistę
słyszę
jak byle kto mówi byle co
do byle kogo
byle jakość ogarnia masy i elity
ale to dopiero początek.

wyszła i przeszła

wzór do naśladowania

Mariola weszła

usiadła wstała przeszła

wyszła

ja leżałem milczałem

nie wstałem

wysiadłem przysiadłem

byłem w dołku

Ola zajrzała

ale nie weszła nie wyszła

choć przyszła

spuściła wodę

z różowej muszli

morza czerwonego

martwego perła

czarna

Jola-Mariola znów

weszła miała oczy

zarosłe rzęsą długą

jak monolog hamleta

miała czerwoną bieliznę

dojrzała zdała

została moją na kocią łapę

Po roku wstała wyszła

nigdy nie przyszła

ja leżałem

rosła mi broda

i paznokcie

zostałem Świętym Mikołajem

potem

Świętym Walentym w Dublinie

wydałem piąty tomik

wierszy

czułość otyłość miłość

szósty napisał moją ręką

anioł nostra Damus

potwierdził to Jarek

który jest poetą wibratorem

ale pieprzy poezję

weszła lola otworzyła się jak puszka

pandory

pełna ciepłej zupy

Jedni wywieszają flagi z dumą, a inni je palą, też z dumą. Zaś niektórzy wolą wyjechać do Londynu, rozkoszować się fontannami tryskających zmywaków, a inni do Niemiec, gdzie produkują prawdziwe używane mercedesy dla Polaków. Ludzie tutejsi mają naprawdę wiele świetnych, różnych pomysłów na życie, i jedno wspólne marzenie, żeby raz w roku pojechać do Chorwacji wykąpać całe ciało. Nie tylko buzię, ale pod pachami też.

Wiadomo, że tu wszystkich najbardziej cieszy nieszczęście sąsiada, ale skąd ich brać, żeby być szczęśliwym codziennie? Przeprowadzki są kosztowne i uciążliwe, więc ludzie bywają szczęśliwi zaledwie raz na jakiś czas, a pomiędzy tymi rzadkimi, odległymi razami są nieszczęśliwi. Chyba, że uda im się niepostrzeżenie podrzucić śmieci do lasu; to też kręci, ale już nie tak, jak nieszczęście sąsiada. W dodatku szczęściu nie sprzyja to, że przeważnie wszyscy tu są chorzy, bardzo powszechne są problemy z krzyżem, czyli niewłaściwą postawą. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy uważają, że ich to nie dotyczy.

Na szczęście każdego można próbować wyleczyć z czegoś, bo każdy ma coś do wyleczenia, chyba że akurat nieżywy. Tylko, że właśnie jest niedziela, a w niedzielę niedobrze chorować, lekarzowi przeszkadzać w świętowaniu; lepiej iść do kościoła, najrozsądniej na mszę dla dzieci i młodzieży, bo najkrótsza, a też się liczy.

Rysunek: Andrzej Bobrowski

(...)
Patrząc na stojak, na którym książki Beaty Pawlikowskiej: jak chodzić, jak pozytywnie wiązać buty, mieszają się z poradnikami antysemickimi, możemy złapać za nogę płochliwego ducha, jakim jest duch Poczty Polskiej.

Kilka lat temu doszło do rewolucji: świeckie dotychczas urzędy poddano gwałtownej, siłowej repolonizacji i rekatolicyzacji. Czy instytucja aspirującego do normalności państwa musi sprzedawać różańce?

Oprócz jakichś tam paczek ilistów Poczta Polska w swojej nowej odsłonie to właśnie kiermasz deiktyczny, mający wtłaczać do obiegu codzienności rozbudzające narodową dumę gadżety i bibeloty.

To nie są rzeczy, które kupi ktoś bogaty. W jawny sposób ta oferta kierowana jest do konsumenta niebiegłego w rozczytywaniu marketingowych ściem, a jej produkty – jakby puste, prowizoryczne, pretekstowe...

No i nie dojechałem.
Nie dojechałem, chociaż siedziałem już w aucie i miałem nawet koszulę na niedzielę oraz uzbrojony byłem w zapał i ciekawość spotkania z wami. Spojrzenie w lusterko pokazało jednak, że nie wyglądam olśniewająco, i poczułem się też nieolśniewająco. Od razu wydało mi się, że język mój jest ubogi, a wasz na pewno jest bogaty, że na pewno nosicie osobny pasek do każdych spodni, a ja w ogóle nie noszę paska, że na pewno macie wszystkie zęby, a ja nie mam wszystkich, więc może lepiej nie pojadę?... I zrobiło mi się smutno, że nie pojadę, bo cieszyłem się na ten wyjazd, i jak dotarło do mnie, że nie jadę, to posmutniałem dokumentnie, a w takim stanie byłoby nietaktem pokazywać się komukolwiek na oczy. Tyle ode mnie.

Można i wolno gardzić chołotą, to wiadomo, bo jak nie, to kim pogardzać, żeby zrealizować swoją naturalną ludzką potrzebę wywyższenia się? Chołota do tej higieny najlepsza, bo bezbronna. Ma i inne atuty: przez prównanie z nią, od razu możesz poczuć się lepszym, tak zwanym porządnym człowiekiem, nawet elitą; by zaistnieć i rozbłysnąć w pełni, elita potrzebuje pospolicie nikczemnego tła - bez chołoty nie ma elit. Przydaje się ona też przy rewolucji. Do rewolucji trzeba mieć pod ręką jakąś chołotę, bez dwóch zdań. Bez chołoty rewolucji nie zrobisz, postępu nie będzie.

Można o tym pomyśleć, kiedy będziesz pogardzał chołotą, albo podczas dłużącej się wolnej chwili, która zaskoczy cię gdy pada, a akutrat pada. Pada na starych i na młodych, na ludzi statecznych i niestatecznych, na pełnych nadziei jeszcze i już beznadziejnych, na dobrych i na złych pada równo. I nic na to nie poradzisz, bo nic z tym nie można zrobić, ale zaraz przestanie padać i wszyscy teraz równo przemoczeni, stłoczeni pod wiatą tramwajową rozejdziecie się, każdy na swoje wypracowane z trudem miejsce.


Rysunek: Andrzej Bobrowski

Poszliśmy z rodziną do pobliskiej pizzerii. Pizzeria jest w ogóle przednia, nazywa się Trattoria da Maria i znajduje się na ulicy Łokietka w Krakowie, niedaleko wiaduktu. Naprawdę dobrze karmią. W gruncie rzeczy, chyba w całym Krakowie nie ma lepszej pizzy. I jeszcze pod blokiem, no. Lubię tam zajść w niedzielę, zjeść tę pizzę i napić się piwa.

No i siedzimy, gadamy z właścicielką, która jest Włoszką zamieszkałą od dziesięciu lat w Polsce. Sama dogląda knajpki i pewno dlatego jedzenie jest takie dobre. W którymś momencie pyta, patrząc na mnie, czy jesteśmy z Ukrainy. Z jej tonu wnioskuję, że nie chodzi o takiego, co jeździ sobie na Uberze, ale o zupełne inny rodzaj Ukraińca. Takiego groźnego. Jakim cudem powzięła takie podejrzenie? Przecież przyszedłem elegancko odstawiony, w dresowych spodniach, trampkach i skórzanej kurtce, czyli swoim ukochanym zestawie na wiosnę. Do tego z ryja wyglądam kubek w kubek jak Matt Damon. Jak można było posądzić mnie o działalność przestępczą?

A jednak, takie rzeczy działy się wcześniej. Dwa i pół roku przesiedziałem w Kopenhadze. Smutno mi tam było. Bezskutecznie szukałem znajomości. Tylko na siłowni miałem jakichś kolegów. Nie chodziliśmy na piwo, to nie był ten stopień zażyłości, zresztą ci goście byli muzułmanami i chyba nie pili. Ale ćwiczyliśmy razem i zawsze cieszyłem się na ich widok. Piękni byli, młodzi, radośni. Świat należy do nich, tak sądzę. Ale jakąś okrężną drogą dotarła do mnie plotka za kogo jestem uważany. Otóż uchodziłem za rosyjskiego gangstera.

HUSARIA
Pańskie Chałupy - 2017/18, strona 1



Czy naprawdę wywodzimy się z kultury łacińskiej i wszyscy pochodzimy od husarii?
Otóż nie wszyscy wywodzimy się z kultury łacińskiej, i nie pochodzimy w prostej linii od husarii.

Mówią, że pierwszy człowiek na świecie miał na imię Mieszko. I przyleciał z kosmosu na meteorycie zabić dinozaury, żeby powstała ewolucja. I zaraz z małpy zrobił się Pan Twardowski, co sprzedał duszę diabłu za koguta i odleciał na księżyc. Potem Święty Mikołaj Kopernik wstrzymał słońce i ruszył ziemię, ale rad – rada nie rada – musiała wymyślić kobieta Skłodowska, i wynaleziono kartofle oraz konia z wozem; tak powstał świat czyli Polska. A przy niej powyrastały stopniowo, w miarę zapotrzebowania: Ameryka, Londyn oraz francuskie winorośle, żeby Polacy mieli dokąd za chlebem jeździć, i powstały Niemcy, żeby produkować mercedesy dla Polaków, ale u nich recesja straszliwa, więc słabo produkują i nie wszyscy w Polsce jeszcze mercedesami jeżdżą. A zaraz potem ewolucja wyłoniła Chorwację, żeby Polacy mogli mieć dokąd pojechać się wykąpać.

- Myśli pan, że Bóg jest przeciwko nam?
- Bóg nigdy nie jest przeciwko nam; on zajmuje się swoimi sprawami.

Słońce znów wzeszło rano i zajdzie wieczorem, deszcz nie pada na ludzi złych, ani na dobrych. Są dni lepsze i gorsze, dzisiaj wiatr nie hula po ulicach, auta jeżdżą elegancko w jedną stronę i w drugą też. Jedni śpieszą się tam, a inni z powrotem. Jednym i drugim śpieszy się równo i bardzo. Rzeczy błahe, jak i te wielkiej wagi, mają zwykle taki sam banalny początek. Żeby była przyszłość, musi być najpierw przeszłość. Historię produkują z dni lepszych i gorszych, ale nie jak leci, tylko według przepisu, żeby było jak należy.

- Jeszcze nikt nic lepszego nie wymyślił niż rano się najeść, a wieczorem napić, panie Darku.

Zawsze się znajdzie jakiś dowcipniś, któremu się wydaje, że ma coś do powiedzenia.

Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison. Chryste, usłysz nas. Chryste, wysłuchaj nas. Ojcze z nieba, Boże - zmiłuj się nad nami. Synu, Odkupicielu świata, Boże, Duchu Święty, Boże, Święta Trójco, Jedyny Boże, Święta Maryjo, - módl się za nami... - papuga hrabini Wrotycz-Nawłociowej klepie Litanię Loretańską. Całą! Ale bez zrozumienia. Za to nie zna kompletnie Ojcze Nasz; widać nie jest w pełni wierząca, co najwyżej się podszywa.

- Na pewno też by nie wiedziała kiedy wstać, a kiedy klęknąć podczas mszy, panie Darku.

- A ty coś za jeden?...
- Bo co?!

- No masz jakieś imię, nazywasz się jakoś, czy jesteś nikim?!
- Ja jestem Tomek z Pańskich Chałup, panie Darku.

- Masz kobietę nieletnią i trójkę dzieci...
- Ten Tomek właśnie jestem.

- I jesteś patriotą?
- A jak!...

-A skąd się biorą patrioci? Powiedz mi tu zaraz!
- Z Pańskich Chałup?... Ja jestem z Pańskich.

- I z czym przychodzisz, Tomek?
- Zwyczajnie, po ludzku przychodzę.

- No, jak po ludzku, to sobie usiądź tam wygodnie, nalej, zapal, odsapnij i udawaj, że cię tu w ogóle nie ma.
- W tej chwiluni, panie Darku.

Człowiek z natury jest dobry. Dla samego siebie. I potrafi o sobie myśleć wyjątkowo, odświętnie i bez opamiętania, każdego dnia. Spośród wszystkich na świecie najbardziej lubi siebie. Przyozdabia się w krawaty nadające mu zwodniczy szacowny wygląd. I wtedy z wyglądu się składa i z wody, a nawet jak nie tylko z wyglądu samego, to zawsze jakoś przecież wygląda.

- Człowiek się z wyglądu składa? I z wody? Nie rozumiem za bardzo.
- Nie twoja wina, cycu.

- Wciąż nie udaje mi się zrozumieć, a bym chciał.
- Nie przejmuj się, tylu ludziom nic się dzisiaj nie udaje.

Nie jestem jeszcze stary, a piszę już książkę o ludziach. Pyszałkowaty – powie ktoś, i będzie miał rację.
I wszyscy się tym bardzo przejmują, chociaż nikomu nie mówiłem o tym pisaniu. Po prostu wszyscy wszystko wiedzą, a jak nie wszystko, to i tak swoje wiedzą. Dzisiaj ludzie przejmują się wyłącznie tym, co inni o nich powiedzą, więc lepiej na mnie uważać, naprawdę. Mam pięćdziesiąt lat i nie osiągnąłem niczego, więc nie mam nic do stracenia i mogę odważyć się na wszystko, bez obawy, że stracę cokolwiek z tego, czego nie mam.

- A czemu pan pisze, panie Darku?
- Bo nic innego nie mogę już robić.

- A czemu nic pan innego nie może robić?
- Bo piszę.

- A kogoś w ogóle interesuje to pisanie, ktoś się przejmuje tym, co się o nim mówi?
- Ludzie przejmują się wyłącznie tym, co powiedzą o nich inni; nic więcej ich nie interesuje.

- Chyba, że tak.
- I trzeba im powtórzyć dwa albo pięć razy, żeby zrozumieli, że mówi się do nich, a potem jeszcze raz, żeby zrozumieli co się do nich mówi.

- A dlaczego pan, panie Darku, niektóre zdania zaczyna od dużej litery a inne nie?
- Bo umiem.

Zdyscyplinowane słońce znów wstaje wcześniej ode mnie. Gdy otwieram oczy, ono już panoszy się po całym pokoju. Nieustępliwie. Z ulicy dobiega rumor śmieciary, jazgot motorynek wiozących dzieci do szkoły po jedynki, rozlega się kwik świń transportowanych ciężarówą na rzeź - znak, że miasto już się rozbudziło. Czas i na mnie.

Idę po chleb.

Rysunek: Andrzej Bobrowski

HUSARIA
Pańskie Chałupy - 2017/18, strona 116

Znowu deszcz. Pada na wesołych i na smutnych, na panny, żony, rozwódki i na wdowy, na porzuconych i porzucających, pomiatanych i pomiatających, na odważnych i na tchórzy. Na palących i na niepalących też oraz na poważnych i niepoważnych tak samo pada. Z wszystkich czyniąc zmokłe kury, upodabniając tak, że nie sposób rozróżnić kto dobry, a który mniej. Pies podąża za swoim panem nieomylnie, choć pan jak wszyscy - mokry niczym ścierka do podłogi. Ja, to ja, bo mój pies mnie rozpoznaje, myśli pan. Taksówki mają duże branie, żadna nie stoi na postoju, chociaż stoi tam wielu i czeka. Ktoś otwiera parasol, ale zaraz zamyka wstydliwie, bo drut złamany przebił czaszę i zwisa niechlujnie, ściągając wścibskie spojrzenia doszukujące się niedoskonałości u posiadacza parasola, którą ten pragnie ukryć. Z dawna nieopróżniany, pełny kosz przelewa się na chodnik kipiąc zupą śmieciową. Przechodzi obok wielu, cały przekrój, i każdy tak samo pośpiesznie odwraca wzrok, zohydzony widokiem zupy zalewającej chodnik. Zaskoczeni ulewą zamożni i bezdomni stoją stłoczeni pod wiatą tramwajową. Deszcz przestanie padać za kwadrans. Dopiero za kwadrans wszyscy wrócą na swoje wypracowane z trudem miejsce.


Mieciu i Karolinka też stoją, ale Mieciu pod wiatą w mieście Wrocław, a Karolinka w mieście Poznań pod wiatą stoi. A miasta te są odległe o 140 kilometrów. W dodatku Karolinka w samo południe stoi wśród innych stłoczonych pod wiatą w celu ochrony przed ulewą, a Mieciu stoi o siedemnastej godzinie dopiero, gdy deszcz do jego miasta dociera. Więc choć oboje stoją pod wiatą schronieni przed deszczem z tej samej ulewy, to nie mogą oni stać razem. Zresztą Karolinka już nie stoi, bo śpiesznym krokiem drobi do foniatry w mieście Poznań, więc tym bardziej z Mieciem stać razem nie może.


- Ale dlaczego ona do foniatry idzie? Zamisat na konika?
- Bo ma uszy gamoniu.


A gdy Mieciu pod wiatą staje, to Karolinka już na stacji z pociągu wysiada w naszym mieście, w którym świeci słońce. Bo zajdzie dopiero wieczorem, a jutro rano znów wstanie przed wszystkimi. I nastanie dzień, ostatni dla papugi.


Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison.
Chryste, usłysz nas... - tyle zdoła zaskrzeczeć tego dnia gadająca papuga i zdechnie, prawdopodobnie na grypę szalejącą wśród ptasiej braci, choć równie prawdopodobnie może się ona udławić za karę, bo żarła podczas gadania, w dodatku raptownie, opuszczając świętokradczo całe święte zwroty. Ale hrabini Wrotycz-Nawłociowa nie pozostaje w żałobie po papudze; prawdę mówiąc nigdy jej nie zdołała polubić. Kupuje od Cygana małego psa, szczeniaka. Mały pies jest większy od innych małych psów. A nawet większy od wszystkich dużych psów na osiedlu. Chciałby spać przez cały dzień na kanapie, ale hrabini nie pozwala, bo mógłby odkryć, że jest typem kanapowca, który wstaje na pół godzinki, wypada gdzieś nie wiadomo dokąd, a potem prędziutko powraca z czyjąś ręką lub nogą. Pies ma na imię Paszcza i w pełni na nie zasługuje.
Hrabini zachęca pasa do spaceru, chociaż deszcz.
- Pada – mówi hrabini do małego psa. - Ale przemkniemy pomiędzy kroplami.
A on jej wierzy. I przemykają.

Rys. Andrzej Bobrowski