Czytelnia człowieka dla ludzi

Nie czuję niechęci do piłki nożnej. Czuję niechęć do ludzi zakochanych w piłce.

Umberto Eco „Zapiski na pudełku od zapałek", przekład Adam Szymanowski
HISTORIA I SZTUKA Poznań 1993

rysunek: Tomasz Bohajedyn




Nie mam nic przeciwko piłce nożnej. Na stadiony nie chodzę z tego samego powodu, z jakiego nie ważyłbym się spać nocą na mediolańskim Dworcu Centralnym (albo przechadzać się w Nowym Jorku po Central Parku, kiedy wybije szósta po południu), ale jeśli jest okazja, z przyjemnością i zainteresowaniem patrzę na dobry mecz w telewizji, gdyż znam i doceniam wszystkie walory tej szlachetnej gry. Nie czuję niechęci do piłki nożnej. Czuję niechęć do ludzi zakochanych w piłce.

Chciałbym jednak być dobrze zrozumiany. Dla kibiców mam takie same uczucia, jakie Liga Lombardzka żywi do osób spoza wspólnoty: „Nie jestem rasistą, dopóki siedzą u siebie”. A przez to „u siebie” rozumiem miejsca, gdzie lubią się spotykać w ciągu tygodnia (bar, rodzina, klub), oraz stadiony, nie interesuje mnie bowiem, co się tam dzieje, i cieszę się, kiedy przyjeżdżają kibice z Liverpoolu, gdyż później mam zapewnioną rozrywkę przy lekturze prasy, i skoro mają już circenses, niechaj przynajmniej leje się krew.

Nie lubię kibica, bo ma dziwny rys charakteru: nie rozumie, dlaczego ty nie jesteś kibicem, i stara się rozmawiać z tobą tak, jakbyś nim był. Żeby uniknąć nieporozumień, pozwolę sobie przytoczyć przykład. Gram na flecie prostym (coraz gorzej, jak twierdzi w publicznie złożonej deklaracji Luciano Berio, lecz fakt, że tak uważnie śledzą mój rozwój Wielcy Mistrzowie, daje mi niemałą satysfakcję). Załóżmy teraz, że jadę pociągiem i pragnąc nawiązać rozmowę z siedzącym naprzeciwko podróżnym, pytam:
— Czy słuchał pan ostatniego kompaktu Fransa Bruggena?
— Co, czego?
— Mam na myśli Pavane Lachryme. Moim zdaniem zanadto zwalnia na początku.
— Przepraszam, ale nie rozumiem.
— Przecież mówię Van Eyck, tak czy nie? (Oddzielając sylaby) Blockflóte.
— Proszę pana, ja... Czy to na smyczki?
— Ach, rozumiem, pan nie...
— Nie.
— To ciekawe. Czy wie pan, że jeśli chce się mieć ręcznie wykonanego coolsmę, trzeba czekać trzy lata? Lepiej już sprawić sobie moecka z hebanu. Jest najlepszy, w każdym razie spośród tych, które dostępne są w handlu. Tak twierdzi Gazzelloni. Czy potrafi pan dojść do piątej wariacji z Derdre Doen Daphne D'Overl?
— Ja naprawdę jadę do Parmy...
— Aha, rozumiem, gra pan w tonacji f, nie zaś c. Daje większą satysfakcję. Czy wie pan, że odkryłem sonatę Loeilleta, która...
— Leje co?
— Ale chcę zobaczyć, jak pójdzie z fantazjami Telemanna. Pan czasem próbuje? Nie stosuje pan czasem palcowania niemieckiego?
— Wie pan, Niemcy, BMW to świetny samochód, mam dla nich dużo szacunku, ale...
— Jasne. Stosuje pan więc palcowanie barokowe. Słusznie. Proszę tylko pomyśleć, ci z Saint Martin in the Fields...
Nie jestem pewny, czy wytłumaczyłem, o co mi chodzi. Ale jeśli mój nieszczęśliwy towarzysz podróży rzuci się na hamulec, z pewnością go, czytelniku, nie potępisz. Dokładnie tak samo jest z kibicem. Sytuacja staje się szczególnie trudna w przypadku rozmowy z taksówkarzem.
— Widział pan Viallego?
— Nie, musiał przyjść, kiedy akurat wyszedłem.
— Obejrzy pan wieczorem mecz?
— Nie, muszę zająć się księgą Zet Metafizyki, wie pan, chodzi o Stagirytę.
— Dobrze, niech pan zobaczy, a potem sam powie. Dla mnie Van Basten mógłby zostać Maradoną lat dziewięćdziesiątych, a jak pan myśli? Ale ja nie spuszczałbym z oka Hagiego.

I tak się toczy rozmowa — jakby gadać do ściany. I nie w tym rzecz, że jego nie obchodzi, czy mnie obchodzi. Rzecz w tym, że on nie jest w stanie pojąć, że kogoś może to nie obchodzić. Nie pojąłby tego, nawet gdybym miał troje oczu i parę czułków na zielonych łuskach potylicy. Nie uświadamia sobie odmienności, różnorodności i nieporównywalności możliwych światów. Podałem przykład taksówkarza, ale w przypadku rozmówcy z klas panujących sprawa przedstawia się dokładnie tak samo. To jak choroba wrzodowa, atakuje biednych i bogatych. Rzeczą osobliwą jest jednak to, że istoty tak niezłomnie przekonane o równości wszystkich ludzi gotowe są rozbijać głowy kibicom, którzy przyjechali z sąsiedniej prowincji. Ten ekumeniczny szowinizm wydziera z mojej piersi okrzyk podziwu. To tak, jakby ci z Ligi powiedzieli: „Niech Afrykanie przyjeżdżają do nas. Potem damy im wycisk”.

Mały fragment:

Rysunek: Andrzej Bobrowski

„Od szesnastu lat nie siadam. Żyję na stojąco. Pewnego dnia zjadłem obiad w kolbowi stojąc – czy tylko zakąsiłem…? - i tak mi już zostało. Do 30 roku życia jeszcze jakoś siadałem, ale później już nie. Śpię też na stojąco. Przeważne w pracy, albo w drodze do pracy, albo w marszu z powrotem, albo w ogóle gdzieś, bo się człowiek przenosi z miejsca na miejsce; do tego służą miejsca – żeby się przenosić i bywać, albo tylko udawać że się jest, żeby zauważyli i dali spokój z empatycznymi zapędami wścibskiego altruizmu w dobrej wierze, czyli w żadnej, poza jebaną obsesją zrealizowania egoistycznej potrzeby spełnienia dobrego uczynku, dającego dobre samopoczucie spełniającemu, a z obdarowanego czyniącego bezbronną ofiarę bez prawa do odmowy. Bywa, że robię potrzebującym dzień: stoję sobie po prostu i stoję, a on/ona zabiera mnie w inne najlepsze dla niej/niego miejsce i ja robię jemu/jej dobry dzień…” – dochodziła 9ta rano i tak właśnie rozpoczynałem swój tekst dnia, a może popis życia (?), gdy za oknem przedefilowało stado potwornie wielotonowych czołgów, jak w ‘68. Wyjrzałem przez szybę. Byli już wszyscy, tylko mnie jeszcze nie było. Sprawdziłem się w lustrze i wylazłem na ulicę, żeby nie było, że nie uczestniczę w życiu lokalnej społeczności. Zaraz zostałem poczęstowany, wybrałem elema.

- O! – wyraziłem oczekiwane uznanie i puszczając wspólną chmurę czy tam dwie, dołożyłem zainteresowanie: - A co to się, właściwie…?

- Seksszop stawiają! – usłyszałem rechot dalszego sąsiada.

- Bez jaj! – podtrzymałem rozmowę.

- Wystrzałowe wreszcie odpaliły! - zarechotał sąsiad bliższy.

- Te stare baby?! – rechotał ktoś, co go tylko z widzenia.

- No nie… - bąknąłem puszczając chmurę i zauważyłem, że niechcący spowodowałem zaczyn ośrodka wymiany myśli bieżącej, wokół mnie stała już kolejka czterech do zabrania głosu, a kilku z tłumu już obracało się w naszą stronę.

Wystrzałowe były to dwie siostry, tak zwane stary panny po pięćdziesiątce, a może po sześćdziesiątce, może więcej, w pewnym wieku trudno rozpoznać wiek kobiety. Takie raczej bidule bez wieku i bez przyszłości, mieszkające po drugiej stronie ulicy. Aż do momentu, kiedy jedna wyjechała do Niemiec bawić czy tam opiekować się starą milionerką (milionerem?). Cztery lata jej nie było, może pięć, kto to wie, kto by liczył, kto w ogóle zauważył, że jej nie ma?. Wróciła miesiąc temu.

Dźwig z napisem 45 ton przenosił z platformy wielkiego tira prostokątny dom. Ulica drżała, prężyła się, ale przyszpilona korzeniami starych kasztanów i klonów, nie zdoła zbiec z miejsca.

Dom był na gotowo: różowy, z blachy, żółte lamówki dużych okien witrynowych, czerwona opaska pod dachem, drzwi z okrągłym bulajem, jeszcze do pomalowania.

Panienki biurwy z biura starostwa (po sąsiedzku) wywabione okazją niecodzienną, wyszły wcześniej pod pretekstem lancz-przerwy, i prędziutko zakupiły u Ulki (jedyny sklepik w promieniu kilometra) swoje lajt-twarożki wyszczuplające ph i po bułce odchudzającej graham z otrąb, i teraz chichotały we własnym kółeczku w kulturalnym oddaleniu od gawiedzi. Wszystkie popalały cienkie niby-papieroski z najnowszej reklamy oczyszczającej ubytki i wybielającej w dodatku. I choć chichotały naprawdę głośno, z pasją i znawstwem, to nikt nie zwracał na nie uwagi, poza mną. Razem wyglądały kolorowo nawet, na tle czołgowych dźwigań, ale każda z osobna wydała mi się już mniej kolorowa a nawet bezbarwna. Szkoda. I nic nie mogłem na to poradzić.

Dopaliłem, charknąłem, splunąłem i… wyczułem, że mogę już sobie pójść, bez uszczerbku dla dramaturgii dyskusji coraz gorętszej i dowcipniejszej coraz. Na progu, na wycieraczce czekał kot z prezentem. Pogłaskałem, przyjąłem mysz, zamknąłem drzwi, mysz ciepnąłem do kosza, nastawiłem kawę, włączyłem radio. Zapaliłem, pociągnąłem łyk czarnej trucizny. Spojrzałem na rozpoczęty tekst. Puściłem chmurę, ciepnąłem do kosza. Zapakowałem psa do audi i ruszyliśmy nad jezioro. Pod lasem włączyłem piąty bieg i radio. Powiedziało coś o PiS, nowym Bondzie, o red bull stratos, pogoda, piosenka, 8 zarzutów prokuratorskich dla jakiejś pani, że Nobla literackiego dostał Mo Yan, reklamy cementu, kredytów w prezencie… wyłączyłem radio, i już byliśmy nad jeziorem, po sezonie: rybitwy, perkozy, łyski i takie tam. Przed nami uzdrawiająca wiara w oczyszczającą moc wycieczek za miasto.

dzień się skraca

trąbią ugniatają ziemię

--- wieszcz co?
--- a bo ja wiem

.......................................
naprzeciw nocnych szpar
ciemno-ja
mieszkanio-ja
leżenio-ja
co-to-będzie
co-to-będzie?

.....................................

dobrze jak nie za dobrze

a nawet dobrze

nie za mądrze

Internetowa powieść kryminalna (w odcinkach), w której ginie Świetlicki (na początku), jest już w całości, wydana przez Wydawnictwo na prawdziwym papierze, z prawdziwymi literami do czytania w zdaniach. Nowa książka Cezarego Ostrowskiego z Poznania.

Na zdjęciu okładka

Polecamy!

Cezary Ostrowski
Śmierć w misiu

Mały fragment ze środka, nie zdradzający intrygi kryminalnej:

Po jednorazowym lecz pamiętnym stosunku płciowym z Żulią, Zając odmienił swój los. W tym sensie, że wszystko w jego życiu stało się spójne. Nie tak normalnie. Ale jakby lepiej. Papierki takie równo poukładane, podłoga mniej porypana, elegancko w ogóle. Kwiatki w wazonie, popielniczka wypierdzielona. Czad. Wódka z kieliszka.

Zając chciał najpierw szukać Żulii, gdyż był romantyczny. Nie znalazł. Nie był w stanie. Znał tylko swoje środowisko.

Poszedł na posterunek policji. To znaczy najpierw się nastukał, a potem poszedł.

- Przyszedłem złożyć doniesienie na złą kobietę – oznajmił na posterunku.

Kazali mu wyjść i wytrzeźwieć. Postraszyli policją.

Wrócił następnego dnia. Trzeźwy.

- Przyszedłem złożyć doniesienie na złą kobietę – powtórzył.

Nowa, od dawna oczekiwana powieść Doroty Masłowskiej.
Data premiery: październik 2012, wydawnictwo Noir sur Blanc

Kochanie zabiłam nasze koty to wypadkowa, jak to zwykle bywa z powieściami, przejęcia losem ludzkości i różnych osobistych udręk. W ingrediencjach znajdą więc Państwo moje zmęczenie radioaktywnymi miastami i moje zmęczenie radioaktywną sobą. I moje urzeczenie morzem jako tworem w sposób doskonały i beztroski łączącym w sobie bekres i ściek. Wreszcie - bezustanne zadziwienie kondycją duchową nowego człowieka. Człowieka wolnego, żyjącego poza takimi anachronicznymi, zaśmiardującymi molami kategoriami jak duchowość, religia, polityka, historia.
Człowieka w związku z tym bezjęzykowego, człowieka którego mową ojczystą jest Google Translator. Aktualnie mam więc nadzieję że będą lubili Państwo moją nową książkę. I że zrobi ona Państwa dzień.

- Na pewno chcesz mnie wykorzystać – usłyszała swój głos w ciemnościach.

- Ależ...! – uniósł się w zaprzeczeniu. – Za kogo mnie masz?!

I ośmielony tym, jak bardzo mu uwierzyła, natychmiast ją wykorzystał. Najlepiej jak potrafił.

A ona umiała to docenić.

I taki był początek rodu Śniowskich, jakieś 240 lat temu

Obraz: Cy Twombly (1928 - 2011)

28 lipca 2012

[161] od dawna mnie to frapuje. zwykle przed pisaniem, zanim usiądę do tekstu i zacznę – jak to się mówi – przelewać na papier czy też – jak to się mówi jeszcze inaczej – męczyć bułę, mam w głowie gotowy tekst. jest czytelna myśl i wyważona linia narracji, melancholia jak w czeskim filmie swobodnie przeplata się ze śmiechem, nie ma pretensji ani napinki, jest uczciwy autor i mimo że ciągną go w bramę koledzy-dygresje, zapraszają do tańca koleżanki-woltyżerki, to idzie prościutko, prosto do pointy, która po cichu rozrywa czytelnikowi serce. takie teksty mam w głowie, karteczko papieru, zanim zacznę pisać. proste i uczciwe. a potem zwykle coś się dzieje.