Pewnego dnia obudziłem się i miałem 60 lat.

Wkrótce stanę się nekrologiem, który tylko na moment przykuje uwagę nielicznych.

Mogłem więcej podróżować i krócej spać, czytać szybciej, mówić w różnych językach do wielu ludzi...  zresztą nie wiem jak właściwie powinno się żyć, i co takiego dokonać, żeby, gdy przyjdzie kres, nie mieć żalu, tylko chyc do trumny, z radością spełnienia?

Włączam radio, śpiewa Bonnie Tyler: 

Był czas kiedy zakochiwałam się
Teraz się tylko rozpadam...
Wyłączam radio.

Wszyscy gdzieś wyjechali, gdzieś sobie poszli; nikt ode mnie nic nie chce, nie odpowiadam za nic. Po tym właśnie rozpoznasz starość – nikt od ciebie już nic nie chce, a jeśli, to jedynie żebyś nie wchodził w pole widzenia, nie zaśmiecał widoku. Zasilasz populację ludzi odrzuconych, nieludzi, pokrak, zgliszcz, z którymi nie ma zabawy tylko kłopot. Starcy są nieludźmi; nieludźmi są w ludzkich ciałach zużytych, złachmanionych, odstręczających, wstrętych ludzkiemu oku. Starcy pojadą do sanatorium, gdzie będą doznawać rozkoszy zabiegów rechabilitacyjnych w czarnej, wstrętnej borowinie.

Sam też wolę patrzeć na młodych niż na starych.

Młodość jest dobra, piękna, kusząca i obiecuje wszystko, a starość nie. Mimo to wszyscy wolą jednak umrzeć staro niż młodo. I są gotowi na wszystko, żeby doczłapać do tej starości.

Mnie się udało. Doczłapałem. W krainie nieludzi obudziłem się. Jestem byłym człowiekiem, zasiedlam populację wykluczonych bezpowrotnie. Osiągnąłem to, co wielu się nie udaje, powinienem wyć z zachwytu, a nie wyję. Jestem jedną wielką pretensją do świata, w dodatku nieciekawą. Coś ze mną nie tak?

Wychodzę na ulicę. Niewidzialny.
Patrzę na ludzi, którzy mają mnie za nic.


Jedni odziani w bogactwo, a inni nie. Jedne auta gnają w jedną stronę, inne w przeciwną; wszyscy bardzo się śpieszą, pędzą z jednego miejsca w którym się nudzą, do innego, w którym będą się nudzić. I chcą tam się znaleźć natychmiast, żeby nie tracić czasu na bzdury. Dotyczy to zwłaszcza tych, którzy uważają, że ich to nie dotyczy.

Na świecie żyją miliardy, ale wcale nie są to sami ludzie wybitni; większość to jest tło dla ludzi wybitnych. Nigdy wszystkich nie poznam. Nie dowiem się niczego o tych miliardach. Dla nich też nie będzie miało żadnego znaczenia czy jestem, czy mnie nie ma.

Dwóch typków - widać, że są uzbrojeni w młodość i niecne intencje – obserwuje mnie taksującym wzrokiem, ale szybko traci zainteresowanie; nie mam niczego, co oni chcieliby mieć. Jestem nieciekawy, choć wiem o sobie takie rzeczy, o których nie wie nikt. A nawet takie, o których nikt nie chciałby wiedzieć.

Ulica kipi zgiełkiem. Za sto lat nikt z ludzi, na których patrzę, nie będzie żył. Mój świat przestanie istnieć. Ale teraz jeszcze wszyscy są na swoich miejscach. Dyrektor funduszu inwestycyjnego wsuwa się do auta jak do lektyki. Kierowca zamyka za nim otwarte przed chwilą drzwi. Za kwadrans dyrektor wysiądzie, wejdzie do windy, która uniesie go pod niebo na ostatnie piętro apartamentowca, gdzie w asyście oczekującej sekretarki przejdzie do gabinetu z pięknym widokiem na świat. Bezpieczny, zadowolony z siebie, spełniony zasiądzie na tronie i spędzi na nim jakiś czas. Już dawno osiągnął wysoko cenioną zdolność bycia bydlakiem od podejmowania nieludzko krzywdzących decyzji. On też nie będzie żył za sto lat. Umrze już pod koniec tego tygodnia na zawał, kopulując z tą sekretarką, która teraz wprowadza go do niebiańskiego gabinetu. Wszystkie gazety o tym napiszą i ja o tym przeczytam, jak wszyscy. Ale teraz o tym nie wie i myśli, że ma przed sobą wszystko. Wszyscy myślą, że mają przed sobą wszystko, że najlepsze musi dopiero przyjść.

Człowiek się głównie z wyglądu składa i choćby nie chciał przyjąć tego do wiadomości, to i tak zawsze jakoś wygląda. Na przykład są mężczyźni z twarzami kobiet, i zdarzają się kobiety o twarzach mężczyzn; wyprowadzaczka psów nosi twarz ruskiego ofermy. Poza tym wygląda krzepko i zdrowo. Ma w sobie dużo godności, nigdy nie patrzy ci w oczy - kiedy wzrok napotyka wzrok, ona zawsze pierwsza spuszcza swój na ziemię; nie chce żebyś rozpoznał w jej spojrzeniu, że oczekje już wyłącznie na drwiny, upokorzenia, nie chce żebyś oglądał ją w takim stanie. Woli wyglądać na taką, której tu w ogóle nie ma. Najchętniej zniknęłaby z twojego pola widzenia, ale nie może, bo wyprowadza akurat Herę, rottweilerkę żony redaktora tutejszej gazety. Za godzinę wyprowadzi cane corso italiano komendanta policji, bo ten nie może, gdyż cały dzień zajęty rozstrzyganiem przetargu na zakup najnowszego modelu pałki do bicia ludzi. I będzie już południe, a po południu ma do wyprowadzenia dogo canario księdza Arkadiusza, bo duchowny do wieczora wysłuchuje ludzi, którzy donoszą mu sami na siebie w formie spowiedzi o najgorszych rzeczach, jakie byli w stanie dokonać. Potem wyprowadzi kaukaza Nero, bo jego pan – szef sztabu wyborczego tutejszej partii - będzie głowił się nad wymyślaniem nowych obietnic wyborczych, i zejdzie mu sporo czasu, bo poprzednim razem obiecał już wszystko i teraz wymyślić coś nowego do obiecania niełatwo. Wyprowadzaczka psów nie może tak sobie zniknąć z pola widzenia, przestać istnieć, jak ja już mogę, bo zagrażałoby to istnieniu stanu rzeczy: ludzie nie mieliby komu donieść na siebie na spowiedzi, pozostaliby bez nowych obietnic wyborczych i trzeba by ich bić niemodnymi, starymi pałkami.

Gdzieś w górze rozlega się narastający grzmot, samolot dogania własny huk i przelatuje nad głowami, zostawiając za sobą biały ogon. Spłoszony gawron wypuszcza z dzioba orzech, na betonowym chodniku rozbryzgują się drobiny białego, dojrzałego mózgu. Zaraz znikną, roztarte przez setki stóp, nieświadomych dramatu orzecha umierającego bezpotomnie.

W dzieciństwie chciałem fruwać, ale matka zabraniała; uznała to za zbyt niebezpieczne. Nie chodziło jej o to, że mogę spaść z wysokości, ale że będę inny od wszystkich i stanę się odmieńcem. Gnała mnie do kościoła, żebym był taki jak wszyscy. Wiara jest dobra, przekonywała, pozwala żyć szczęśliwie. I tak zacząłem żyć wśród ludzi szczęśliwych. Poznałem dobrodziejstwo spowiedzi świętej.

Ludziom się wydaje, że jak opowiedzą księdzu o tym co zrobili, to tak, jakby tego w ogóle nie zrobili. Dlatego chodzą do spowiedzi i donoszą na siebie na potęgę, opowiadają bezwstydnie o nikczemnościach, łotrostwach, okrucieństwach, których się dopuścili, i one zostają wymazane. Znów mają czyste konto, mogą iść i dalej czynić wszystko co tylko zechcą, bez hamulców i opamiętania, bo potem wymażą sobie kawałki życiorysu jak gumką na spowiedzi.
Dobrze jest wierzyć, z wiarą życie staje się wygodniejsze. Wiara zwalnia od uwierającego obowiązku przyzwoitości, od wrażliwości, empatii, ma cudowną moc rozgrzeszania ze wszystkiego. I jak tu nie wierzyć?

Czarny kot bawi się w słońcu ze swoim cieniem. Podbiega chłopczyk i naśladuje kota. Zwierzę czmycha w krzaki i zabiera ze sobą swój cień. Chłopiec staje i rozpłakuje się, bo jego cień nie chce się z nim bawić tylko stoi nieruchomo w miejscu razem z nim. Czy cień też płacze?

Ze sklepu wybiega mama chłopca, bierze go na ręce i patrzy na mnie podejrzliwie, złowrogo. Nawet nie próbuję tłumaczyć, co tu się wydarzyło.

Nie pada.
Nie pada na wierzących i na niewierzących równo, na niekochanych i na niekochających też, więc nie wzejdzie tęcza, i wiatr nie będzie musiał jej rozganiać, żeby nie kłuła w oczy.

Nie pada na grubych ani na chudych.
Żeby być grubym, to najpierw trzeba być chudym. Wiadomo, nie od razu Kraków zbudowano. Grubas nadchodzący z naprzeciwka nie zamierza ustąpić mi miejsca na chodniku, idzie jakbym był niewidzialny. Stuknęła mu już czterdziestka, a wciąż ma mięciutkie ciało przekarmionego jedynaka. Schodzę mu z drogi, a on przyjmuje to jako rzecz naturalną.

Nie pada, gdy potrąca mnie jakaś Patrycja z buzią o urodzie kasjerki z francuskiego supermarketu. Omija mnie nie jak osobę, ale tak, jak omija się przepełniony kosz na śmieci: pośpiesznie, w milczeniu, z obrzydzeniem.

To miasto nie będzie należało już do mnie. Gdyby płynęła przez nie rzeka, a po niej jacht pełen najczystszego towaru, to ja nie będę miał z tym nic wspólnego.
Skończył mi się popis.

Stoję na skraju parku. Kiedyś była tu gorzelnia, dochodowy interes, w którym z tanich kartofli robiono drogi spirytus dla połowy kraju. Przylegał do niej skup owoców i warzyw, gdzie można było sprzedać czarne porzeczki; czarne były najdroższe.

Dzisiaj, kiedy minęło 50 lat i przewaliło się kilkanaście rządów, czarne porzeczki są znowu w cenie i sprowadza się je z amerykańskich krajów, takie są ważne. Szkoda, że ojciec nie dożył tych czasów, umarł krótko po tym jak jego plantacja czarnych zbankrutowała. Była tu też baza, tak się mówiło na skup zwierząt. Któregoś dnia zobaczyłem tu rozprutego konia z flakmi wywalonymi na zewnątrz. Gruba okrężnica wydawała mi się ogromna, nie potrafiłem pojąć jak to wszystko mieści się w koniku stukającym kopytkami po bruku, który pokrywał ulicę kocimi łbami, zanim ustąpił czarnemu asfaltowi. Lubiliśmy zachodzić do bazy po zmroku, cała nasza gówniarzeria. Ujeżdżaliśmy byki i świnie zgromadzone tu na dzień przed śmiercią. Kiedyś byk przytrał mi nogę do ściany, nieomal miażdżąc, ale wytrzymałem, zeskoczyłem z niego w aureoli bohatera naszej bandy. Próbuję sobie odtworzyć w głowie to miejsce – gorzelnię i dwa skupy, ale nie pamiętam tamtego obrazu w całości. Udaje mi się odtworzyć tylko wąski kadr filmu, na którym pierwszy raz w życiu wyjmuję nóż w obronie przed stróżem. Jeszcze wtedy nie wiedziałem, że właśnie zdobywam zawód na całe życie.

Gorąco. Patrzę jak czas nieśpiesznie wędruje w upale po suchym trawniku miejskiego parku, a tłumy tu zgromadzone pracowicie wypoczywają.

Słońce w końcu zachodzi na zachodzie, wielu już kładzie się spać, bo ma jutro na szóstą, ale Patrycja nie. Uzbrojona w młodość i buzię o urodzie modnego makijażu, Patrycja wyrusza na łowy. Czy kiedy słońce znów wzejdzie na wschodzie, będzie już do kogoś należała? Czy tylko jak zawsze, umęczona zalotami spróbuje odespać i doczłapać do wieczora, by podąć kolejną próbę.

Wracam do domu.

Żyje jak pies, ten pan. Samotny jak pies, i zdechnie jak pies – powiedzieliby ludzie, gdyby akurat nie poszli sobie stąd wszyscy w jakieś lepsze miejsce, gdzie dzieją się ciekawe historie i są powody do śmiechu, a jak nie ma to pośmieją się bez powodu, żeby więcej wesołości było na świecie, i dla zdrowia pośmieją się własnego, które złoży się na ogólny przyrost zdrowia, który sprzyja odkrywaniu nowych powodów do śmiechu.
Basia pojechała do Afryki z jednym panem, żeby trochę pojeździć na słoniu. Niestety, byłem nieciekawy, nie wyglądałem jak słoń.

Obudził się pewnego dnia i miał 60 lat -myślę biorąc z lodówki kompot z mirabelek. Widział już wszystko, co było i co będzie – gryzę kawał wołowiny obłożony kiszonym ogórkiem. Rozważam możliwość zjedzenia śledzia, ale potrzeba śledzia okazuje się tak nikła, że bez trudu udaje mi się ją zwalczyć.
Dawno strcił wszystko to, co chciał mieć... – odkładam śledzia do lodówki; śledź jest w occie, nie popsuje się, może poczekać do jutra, o ile będzie jakieś jutro, choć pewnie tak, bo zawsze było, więc co ma nie być, skoro się do niego przyzwyczaiłem - ... więc teraz może sięgnąć po wszystko, bez obawy, że straci cokolwiek z tego czego już nie ma.
Sięgam jednak po śledzia; po co czekać do jutra na to, co można mieć teraz?

Mariusz Paszczyk absolwent wydziału dyrygentury chóralnej Gdańskiej Akademii Muzycznej imienia Stanisława Moniuszki, po odebraniu dyplomu ukończenia studiów postanowił zostać w ojczyźnie.

Biegnę sobie ulicą. Och! jak biegnę. A ze mną pies. On też och! Biegniemy. Rzucam piłeczkę. Pies za nią biegnie. Och! Jak biegnie. Mówię mu:
- Aportuj, Fajfus.


A on mówi:
- Nie mam pojęcia, jakie mechanizmy behawioralne wykształcone na drodze ewolucji mojego gatunku każą mi aportować tę piłeczkę, ale będę ją aportował jak pojebany w przedni płat mózgowy.
I leci za piłeczką. I aportuje jak pojebany w przedni płat mózgowy.

A zza rogu wyjeżdża samochód. Zatrzymuje się koło mnie, otwierają się drzwi. Za kierownicą siedzi mój znajomy, poeta Andrzej Rojidowicz.
- Wsiadaj - mówi do mnie.
- OK - odpowiadam.
- A ja? - pyta mój pies, Fajfus Fajfusowicz.
- Ty też wsiadaj - mówi And.
- O Jezu, Jezu - cieszy się pies. - Szybko, szybko! Wskakuję do samochodu, będę jechał, będę jechał samochodem. Ależ tu zaraz pojadę.

Jedziemy. Szybko jedziemy. Coraz szybciej. Pytam Anda, czemu jedziemy tak szybko.
- Musimy się rozpędzić do określonej prędkości, żeby cofnąć się w czasie - odpowiada.
- Żeby co zrobić?
- Tak jest! - cieszy się mój pies. - Cofamy się, cofamy w czasie. Ależ zaraz się cofniemy, cofniemy się w czasie jak pojebani jacyś. Tak, tak, tak!
- A po co chcesz się cofnąć w czasie? - pytam Anda.
- Żeby zabić Hitlera.
- O, kurwa - cieszy się mój pies. - Zabijemy Hitlera. Ależ go zabijemy. Zajebiemy chuja. Tak, tak, tak!

And rozpędza samochód jeszcze bardziej. Przed szybą zaczyna coś błyskać, jakieś światła świecą, jakieś błyskawice trzaskają. Zatrzymujemy się. Przed maską samochodu stoi koń. Stoi i gapi się na nas.
- Gdzie my jesteśmy? - pytam Anda.
- W Wiedniu, w roku 1908.
- Och żesz Chryste, Jezusie Przenajukrzyżowańszy - cieszy się mój pies. - Jesteśmy w Wiedniu, chłopaki. W pierdolonym Wiedniu jesteśmy!
- Możesz się już zamknąć? - mówię do psa.
- Oj, dobra - odpowiada. I pluje przez okno.

Wysiadamy z samochodu. Idziemy na rynek. And wskazuje mi jakiegoś młodego mężczyznę, który siedzi przy sztalugach i maluje upasionego wąsacza w meloniku. A na kolanach wąsacza siedzi brodaty karzeł i gryzie białą kiełbasę.
- To Hitler - mówi And.
- Który? - pytam.
- Ten malarz.
- OK.

Podchodzimy do Hitlera. And wyjmuje rewolwer i strzela.
- To za Baczyńskiego - mówi And. I strzela jeszcze raz. - A to za Gajcego.
- Scheiße - mówi Hitler. I pada na bruk. - Nun ist die Kacke am Dampfen. Scheiss drauf, ich hol' die Bullen. Das pisst mich an! Du gehst mir voll auf den Sack!
- Dobra, wracamy - mówi And. I kłania się upasionemu wąsaczowi i karłowi.

Doktor Edwards szedł ulicą od chaty Rona, a za nim biegł pies, obwąchując jego ślady. Pies zatrzymał się przy jednym ze śladów i stał nad nim merdając ogonem. Bardzo mu się podobał ten ślad.


Tłumaczenie: Alicja Skarbińska, Literatura na świecie nr 6 (62) 1976 rok